I. 1Kor 12,3 a 1Kor 8,4.
Zostanie tu ukazane, że 1Kor 12,3 ma identyczną konstrukcję gramatyczną co 1Kor 8,4.
Oba zdania Pawłowe mają: a/. wstęp, b/. paralelne dwa zaprzeczenia (b1/. i b2/.), c/. εἰ μὴ, d/. wyjątek od tego co zaprzeczone przed «εἰ μὴ».
1Kor 8,4:
| a. | wstęp: Zatem jeśli chodzi o spożywanie pokarmów, które już były bożkom złożone w ofierze, wiemy |
| b1. | ὅτι οὐδὲν εἴδωλον ἐν κόσμῳ że żaden bożek [nie istnieje] na świecie, |
| b2. | καὶ ὅτι οὐδεὶς θεὸς i że żaden bóg [nie istnieje] |
| c. | εἰ μὴ – chyba że |
| d. | εἷς. – Jeden. |
1Kor 12,3:
| a. | wstęp: Dlatego daję wam poznać, że |
| b1. | οὐδεὶς ἐν πνεύματι θεοῦ λαλῶν λέγει˙ Ἀνάθεμα Ἰησοῦς, nikt w duchu boga mówiący nie powie: «Anathemą Jezus» |
| b2. | καὶ οὐδεὶς δύναται εἰπεῖν˙ Κύριος Ἰησοῦς, i nikt nie może powiedzieć «Panem Jezus» |
| c. | εἰ μὴ – chyba że |
| d. | ἐν πνεύματι ἁγίῳ. – w Duchu Świętym. |
Porównując paralelne zaprzeczenia b1 i b2 w obu zdaniach widać, że drugie z zaprzeczeń dodaje «καὶ» do «ὅτι οὐδεὶς» czy «οὐδεὶς» odpowiednio (w 8,4 «οὐδὲν» jest formą «οὐδεὶς» dla rzeczownika rodzaju nijakiego «εἴδωλον»).
Tak jak w 1Kor 8,4 Apostoł stwierdza, że nie ma na świecie ani żadnych bożków ani żadnych bogów, prócz Boga Jedynego, podobnie w 1Kor 12,3 orzeka, że w duchu żadnego boga nikt nie może ani powiedzieć, że Jezus jest Anathemą, ani że Jezus jest Panem, chyba że mówi w Duchu Bożym Świętym, czyli w Duchu Boga Jedynego.
II. Znaczenie frazy «ἐν πνεύματι θεοῦ ἁγίῳ»
dla analizowanej konstrukcji gramatycznej
Dla potwierdzenia poczynionego porównania 1Kor 8,4 i 12,3 warto zauważyć istnienie w Biblii zasady gramatycznej, a mianowicie:
| Bardzo często tam, gdzie występuje konstrukcja z «εἰ μὴ» (lub analogiczna: z «ἀλλά»), człon po «εἰ μὴ» bardzo wyraźnie wskazuje na to, co konkretnie przed «εἰ μὴ» jest zaprzeczone. Wyraźnie zaś wskazuje poprzez użycie tego samego wyrazu albo tej samej składni (w 1Kor 12,3: ἐν πνεύματι – w duchu). |
Przykładowo w Mt 12,4 po «εἰ μὴ» człon jest w celowniku, bo i w celowniku są zaprzeczone wyrazy: w b1 «αὐτῷ» (jemu – nie wolno było jeść), w b2 «τοῖς» (tym – nie wolno było jeść):
| a. | … τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως ἔφαγον – jadł chleby pokładne |
| b1. | ὃ οὐκ ἐξὸν ἦν αὐτῷ φαγεῖν – których nie wolno było jemu jeść |
| b2. | οὐδὲ τοῖς μετ᾽ αὐτοῦ – ani tym którzy z nim [byli] |
| c. | εἰ μὴ – chyba że (=jak tylko) |
| d. | τοῖς ἱερεῦσιν μόνοις – kapłanom jedynie |
Podobnie jest w 1Kor 5,8, gdzie występuje «ἀλλά», analogiczne do «εἰ μὴ» (zaś przed «ἀλλά» w członach paralelnych są «μὴ» i «μηδὲ», analogiczne do «οὐδεὶς» i «καὶ οὐδεὶς» z 1Kor 12,3). Człon po «ἀλλά» ma «ἐν+słowo w celowniku», bo «ἐν+słowo w celowniku» występuje w zaprzeczonych członach b1 i b2: «ἐν ζύμῃ» (z zakwasem – nie świętujmy):
| a. | Dlatego świętujmy |
| b1. | μὴ ἐν ζύμῃ παλαιᾷ – nie z zakwasem starym, |
| b2. | μηδὲ ἐν ζύμῃ κακίας … – ani nie z zakwasem złośliwości… |
| c. | «ἀλλά» – ale |
| d. | ἐν ἀζύμοις εἰλικρινείας … – z przaśnikami szczerości… |
Z przedstawionych przykładów widać, że skoro w 1Kor 12,3 po «εἰ μὴ» jest «ἐν πνεύματι» (w duchu), a człon b2 nie zawiera «ἐν πνεύματι», a jednocześnie w członie b1 zawarte jest «ἐν πνεύματι», to znaczy, że na pewno zaprzeczany jest człon b1, zaś b2 jest zaprzeczany, bo jest uzupełnieniem zaprzeczanego b1. A zatem na pewno b1 jest związany z członem po «εἰ μὴ», stanowi z nim jedno zdanie, zbudowane według powszechnie występującej w Biblii zasady gramatycznej. Człon b2 należy zaś do tego samego zdania, bo jest pomiędzy b1 i członem z «εἰ μὴ» i dlatego, że stanowi dopełnienie treści, wyrażanej przez człon b1.
Wskazana zależność pomiędzy b1 a członem z «εἰ μὴ» jest jeszcze bardzie wyraźna, gdy uwzględni się analizy przeprowadzone na temat «πνεῦμα θεοῦ»: biblijne «πνεῦμα θεοῦ» reprezentuje dowolnego ducha dowolnego boga, może być też skrótem dla «πνεῦμα θεοῦ ἅγιον» i «πνεῦμα θεοῦ πονηρὸν». Ponieważ w Biblii «πνεῦμα θεοῦ ἅγιον» zazwyczaj skracane jest do «πνεῦμα ἅγιον», więc skoro po «εἰ μὴ» jest «ἐν πνεύματι ἁγίῳ», to jest tam «ἐν πνεύματι θεοῦ ἁγίῳ», a to wskazuje, iż zaprzeczane jest «ἐν πνεύματι θεοῦ» – występuje ono w całości i w członie b1, i po «εἰ μὴ».
1Kor 12,3 orzeka zatem, że nikt w duchu boga, dobrym czy złym, nie może powiedzieć „Anathemą Jezus” / „Panem Jezus”, chyba że mówi w Duchu Boga Świętym.
Zauważyć należy, że człon b2 zawiera jedynie domyślnie «ἐν πνεύματι θεοῦ» – a to tylko dzięki temu, że jest paralelny do b1, stanowiąc jego dopełnienie [1].
Dlatego rozbicie we współczesnych tłumaczeniach 1Kor 12,3 na dwa zdania, z których drugie rozpoczyna się od członu b2, jest niezgodne z przedstawioną powyżej zasadą, iż człon zaprzeczany i człon po «εἰ μὴ» zazwyczaj zawierają identyczną istotną frazę (b2 nie zawiera ἐν πνεύματι θεοῦ», choć w członie po «εἰ μὴ» właśnie ta fraza występuje). Natomiast gdy zrozumie się oba człony b1 i b2 jako zaprzeczaną całość (całość, bo zbudowaną z paralelizmu syntetycznego b1+b2: aklamacje głoszące Jezusa jako Anathemę / Pana tylko razem, a nie samodzielnie, wyrażają pełną tajemnicę Jezusa jako Tego, który poprzez śmierć przeszedł do chwały życia nowego w Zmartwychwstaniu), wówczas i owa całość zaprzeczana, i człon po εἰ μὴ zawierają identyczną frazę ἐν πνεύματι θεοῦ – zgodnie z przedstawioną powyżej zasadą!
Warto także zauważyć, że oddanie we współczesnych przekładach pierwszej aklamacji jako „Niech Jezus będzie przeklęty!” nie ma żadnych podstaw w gramatyce języka greckiego, co zresztą widoczne jest w tłumaczeniu drugiej aklamacji: „Jezus jest Panem”, a nie „Niech Jezus będzie Panem!”. Składnia trybu rozkazującego wymaga słowa «ἤτω» (por. 1Kor 16,22) albo «ἔστω» (por. Ga 1,8.9), słowa tłumaczonego jako «niech będzie». Żadnego z tych słów 1Kor 12,3 nie zawiera.