Filon Aleksandryjski

Wyrażenie «πνεῦμα θεοῦ» lub «πνεῦμα θεῖον» (duch boga / boski) występuje u filozofów greckich [1], a w czasach Nowego Testamentu u żydowskiego filozofa piszącego po grecku, Filona Aleksandryjskiego [2]. W dziele „O gigantach” Filon przedstawił fundamentalną rolę ducha Bożego w prowadzeniu człowieka do mistycznego poznania i zjednoczenia z Bogiem. Autor komentując Pięcioksiąg zaznacza, że tylko człowiek «duchowy» (w przeciwieństwie do «cielesnego» – «giganta») może cieszyć się trwałą obecnością Boskiego ducha.

Filon w wierszach 22-23 podał dwie definicje owego tajemniczego ducha:

1. powołując się na Rdz 1,2: duch Boży – to „powietrze wypływające z ziemi, trzeci pierwiastek unoszący się nad powierzchnią wody”.
   Ta definicja wydaje się odpowiadać powszechnemu doświadczeniu religijnemu pogan: wieszczeniu, dokonywanemu pod wpływem oparów (w języku greckim określanych słowem «duch» – «πνεῦμα» [3]), wydobywających się z «boskich» źródeł [4],
2. powołując się na Wj 31,2-3: duch Boży – to „czysta wiedza, w której ma udział każdy mędrzec”.
   Ta definicja bliska jest i Żydom, i Grekom.

Porównaj też analogiczne wyrażenia w: Plato, Aksjochos 370c [5]:
„chyba że boski przebywa duch w duszy”
„εἰ μὴ θεῖον ἐνῆν πνεῦμα τῇ ψυχῇ”.