Wstęp.

Papież Pius XII w Encyklice Divino afflante Spiritu [6] wskazał, iż „obowiązkiem egzegety jest nawet najmniejszy szczegół, który za działaniem Ducha Świętego wyszedł spod pióra pisarza natchnionego, uchwycić z największą starannością i uszanowaniem, aby jego myśl możliwie głęboko i całkowicie objąć. Toteż ma on sumiennie przykładać się do coraz większej znajomości języków biblijnych […], aby swój wykład biblijny poprzeć wszelkimi środkami pomocniczymi, jakie podają różne gałęzie filologii”. I dalej o tekstach Biblii: „pochodząc od samego pisarza natchnionego, mają one wyższy autorytet i większą wagę, aniżeli nawet najlepsze tłumaczenie dawnych czy nowych czasów”.

Współczesny rozwój technik informatycznych [7] przyniósł nowe możliwości realizacji zadania, postawionego przez papieża egzegetom. W niniejszym artykule zatem, w posłuszeństwie wobec nauczania Kościoła, zostanie za pomocą komputerowego programu BibleWorks 6.0 [8] przeprowadzona analiza ważnego fragmentu Pierwszego Listu do Koryntian, prowadząca do jego precyzyjnego odczytania.

1.1. Struktura literacka 1 Kor 1–2.

W 1 Kor 10, 1–2 Apostoł napisał tak:

0 οἱ πατέρες ἡμῶν

1 πάντες ὑπὸ τὴν νεφέλην ἦσαν

2 καὶ πάντες διὰ τῆς θαλάσσης διῆλθον

3 καὶ πάντες εἰς τὸν Μωϋσῆν ἐβαπτίσθησαν

ἐν τῇ νεφέλῃ καὶ ἐν τῇ θαλάσσῃ

0 ojcowie nasi

1 wszyscy pod obłokiem byli

2 i wszyscy przez morze przeszli

3 i wszyscy w Mojżesza zostali zanurzeni

                                                          w obłoku i w morzu

1.2. Komputerowa analiza struktury gramatycznej 1 Kor 10, 1.

W 1 Kor 10, 1, to jest w zdaniu pierwszym (człony 0+1+2) analizowanego fragmentu, pierwszy z czasowników – ἦσαν (pozostawali) – jest w imperfektum indikatiwu [9], zatem koncentruje uwagę czytelnika na trwaniu przez jakiś czas owej akcji, mającej miejsce w przeszłości: ojcowie pozostawali pod obłokiem od momentu, gdy po spożyciu Paschy wyruszyli z Egiptu i szli aż do Morza Czerwonego – por. Wj 13, 17 – 14, 31.

W tym zdaniu drugi z czasowników – διῆλθον (przeszli) – jest w aoryście indikatiwu [10], a zatem wyraża sam fakt przejścia ojców przez Morze Czerwone (por. Wj 14, 15–31), nie koncentrując uwagi czytelnika na czasie jego trwania.

Warto precyzyjnie zanalizować, jaką logikę ma to zdanie, to znaczy jaka jest zależność pomiędzy aktem wyrażonym przez pierwsze orzeczenie a aktem wyrażonym przez drugie z nich.

Aby poznać tę logikę – logikę zdań, w których orzeczenie pierwszego zdania pojedynczego jest w indikatiwie, zaś drugiego w aoryście, przy czym zdania te łączy καὶ – zbudowano w programie BibleWorks 6.0 schemat badawczy, tzw. query – zapytanie do bazy danych BGM, to jest do bazy danych BibleWorks’ Greek Morphology:

Założono, że w wynikowym ciągu kluczowych słów, oddzielonych maksymalnie dziesięcioma dowolnymi słowami, mają być spełnione następujące wymagania:

• pierwsze słowo ma być dowolnym czasownikiem w imperfektum indikatiwu: *–vii*,
• drugie słowo ma być w odległości od 0 do 10 słów od pierwszego: btn. 0 to 10
• drugim słowem ma być łącznik καὶ: και–*
• trzecie słowo ma być w odległości od 0 do 10 słów od drugiego: btn. 0 to 10
• trzecie słowo ma być dowolnym czasownikiem w indikatiwie aorystu: *–via*,
• słowo pierwsze i trzecie muszą się zgadzać pod względem rodzaju, osoby i liczby: All words agree V – Gender, Person, Number

Po wydaniu komendy Go otrzymano zbiór, zawierający łącznie 533 zdania, w tym 442 z Septuaginty, 91 z Nowego Testamentu. Przeczytanie tych zdań każe jednakże znaczną część z nich usunąć ze zbioru wyników, jako że nie spełniają jeszcze jednego wymagania: oba czasowniki mają odnosić się do tego samego podmiotu – bo tak jest w 1 Kor 10, 1–2: ojcowie byli (pod obłokiem), ojcowie przeszli (przez morze). Tego wymagania nie da się wprowadzić do query w BibleWorks 6.0.

Na podstawie tak wyselekcjonowanej części zdań zbioru okazało się, że w tej konstrukcji gramatycznej, jaka została nadana przez św. Pawła wersetowi 1 Kor 10, 1, pierwsze zdanie opisuje akt/stan poprzedzający podjęcie aktu wyrażonego przez drugie zdanie, przy czym ów pierwszy stan/akt może trwać także podczas dokonywania tegoż drugiego aktu.

Warto przytoczyć większość z tych zdań, aby ugruntować się w przekonaniu, że tak jest istotnie:

Na podstawie przedstawionej tu analizy logiki zdań o strukturze gramatycznej takiej samej jak w 1 Kor 10, 1 można przejść do analizy tegoż zdania: 1 Kor 10, 1 jest zdaniem współrzędnie złożonym, opisującym dwa wydarzenia kolejne (ojcowie szli pod obłokiem, a potem przeszli przez morze), a nie jedno wydarzenie złożone z dwóch aspektów (ojcowie, będąc pod obłokiem, przeszli przez morze). Apostoł nie ogranicza się do stwierdzenia, że ojcowie, idąc przez morze, pozostawali pod obłokiem. Apostoł zaznacza, że ojcowie najpierw, zanim doszli do miejsca przeprawy przez morze, już pozostawali pod obłokiem (to znaczy pod wodzą Boga, prowadzącego ich poprzez znak obłoku w dzień, a znak ognia w nocy), a potem przeszli przez morze (owemu przechodzeniu również towarzyszyła obecność Boga, objawiająca się poprzez słup ognia/obłoku).

1.3. Uwagi końcowe o 1 Kor 10, 1.

Gdyby Apostoł chciał wskazać, że wyłącznie pisze tu o przechodzeniu ojców z równoczesnym pozostawaniem ich pod obłokiem, to na określenie obu aktów równoczesnych użyłby czasowników w tym samym czasie gramatycznym – zamiast formy διῆλθον jako aorystu czasownika διέρχομαι (przechodzić) użyłby διήρχοντο, tj. imperfektum indikatiwu tego samego czasownika διέρχομαι, jak to jest w Łk 9, 6 i Dz 15, 3.

U św. Pawła można znaleźć przykłady [11] takiego właśnie zastosowania dwóch czasowników w imperfektum:

W Nowym Testamencie są i inne miejsca, na przykład:

W odczytywaniu pierwszego zdania z 1 Kor 10, 1–2 nie wolno zatem pominąć wymowy owego pierwszego etapu wyjścia z Egiptu, kiedy to ojcowie jeszcze nie przechodzili przez morze, a już pozostawali pod obłokiem – idąc w kierunku morza, szli pod wodzą Pana widocznego w znaku obłoku.

Choć wydawać by się mogło, że nie ma ważniejszego wydarzenia nad przejście przez Morze Czerwone, to jednak Apostoł zaznacza, że przejście Izraelitów z miejsca pobytu w Egipcie do morza pod wodzą Pana widzianemu w znaku słupa obłoku albo ognia (por. Wj 13, 21) jest tak samo ważne jak następujące po nim przejście pomiędzy rozciętymi wodami morskimi, przejście, którego Izraelici dokonali w obecności Pana objawiającego się w znaku słupa ognia/obłoku (por. Wj 14, 19–20. 24).

Trzeba zauważyć, że tę samą myśl potwierdza przedstawiona powyżej struktura 1 Kor 10, 1–2, w której każdy z członów 1, 2, 3 kończy się orzeczeniem, zaś umieszczone na samym końcu – a więc łatwe do zauważenia – końcowe „w obłoku i w morzu” nie tylko pełni rolę okolicznika miejsca dla członu trzeciego, ale jednocześnie emfatycznie podsumowuje treść każdego z trzech członów:

0 ojcowie nasi

1 wszyscy pod obłokiem byli

2 i wszyscy przez morze przeszli

3 i wszyscy w Mojżesza zostali zanurzeni

                                                          w obłoku i w morzu.

1.4. Znaczenie 1 Kor 10, 2 jako fragmentu 1 Kor 10, 1–2.

Człon 3, tj. drugi wiersz 1 Kor 10, 1–2, rozpoczyna się tak samo, jak drugi człon pierwszego zdania, tj. od καὶ πάντες (i wszyscy), przy czym podmiotem są tu nadal „ojcowie nasi”, wymienieni w członie 0.

Orzeczenie ἐβαπτίσθησαν – zostali zanurzeni – jest w aoryście indikatiwu, koncentruje zatem uwagę czytelnika na samym fakcie dokonania się owego zanurzenia w Mojżesza, przy czym kończący to zdanie okolicznik podkreśla, iż zanurzenie miało miejsce w czasie przebywania Izraelitów pod obłokiem i w czasie ich przechodzenia przez morze. Warto zauważyć, że dla 1 Kor 10, 2 istnieją jeszcze dwie inne wersje [12]: występuje w nich albo ἐβαπτίσαντο (zanurzyli się – medialny aoryst indikatiwu) albo ἐβαπτίζοντο (zanurzali się – imperfektum indikatiwu). Ostatnia wersja wskazuje na to, że akt zanurzania się w Mojżesza dokonywał się dłuższy czas, dokonywał się w obłoku i w morzu. Nie zmienia to jednak istotnie wymowy całości, złożonej z dwóch pierwszych zdań 1 Kor 10.

Łącznie oba zdania wskazują zatem, że zanurzenie/zanurzanie Izraelitów w Mojżesza, ochrzczenie/chrzczenie ich w Mojżesza, dokonało się w czasie ich przejścia pod wodzą Pana z miejsca spożywania baranka paschalnego do morza i przez morze na drugi jego brzeg.

Wbrew narzucającemu się pierwszemu skojarzeniu czytelnika, szczególnie temu ukierunkowanemu na alegoryczne odczytanie tego fragmentu [13], ów chrzest/zanurzenie w Mojżesza związany jest nie tylko z wodą, nie tylko z przejściem przez wodę [14] – w dwu pierwszych wersetach 1 Kor 10 Apostoł naucza wszak, iż owo zanurzenie w Mojżesza dokonało się w przejściu do morza i poprzez nie.

 Wstęp.

1 Kor 10, 1–2 omawia przejście Izraelitów z miejsca spożywania Paschy do morza i przez morze. Kolejne wersety 1 Kor 10 omawiają już inny etap wyjścia z Egiptu: etap po przejściu morza. Tym niemniej Apostoł podaje w nich dwukrotnie (1 Kor 10, 6. 11), iż opisane tu przez niego wydarzenia starotestamentowe należy odczytywać według myślenia typologicznego.

W 1 Kor 10, 11 Apostoł napisał: „To zaś typologicznie (τυπικῶς [15]) wydarzyło się im, zapisane zaś dla pouczenia naszego, których dosięga kres czasów”.

Kościół od początku po dziś dzień docenia wartość typologii. Papież Benedykt XVI nauczał [16]: „Kościół już w czasach apostolskich, a później w żywej Tradycji ukazywał jasno jedność planu Bożego w obydwu Testamentach za pośrednictwem typologii, która nie ma charakteru arbitralnego, lecz wpisana jest w wydarzenia opisywane przez święty tekst, a zatem odnosi się do całego Pisma. Typologia «rozpoznaje w dziełach Bożych Starego Testamentu figury tego, czego Bóg dokonał w pełni czasów w Osobie swego wcielonego Syna» (KKK 128)”.

A zatem i to, co wydarzyło się w przejściu do morza i poprzez nie – zanurzenie Izraela w Mojżesza – należy odczytać jako typologiczną zapowiedź i objaśnienie zanurzenia Nowego Izraela w Chrystusa. Fragmentu 1 Kor 10, 1–2 nie można zatem interpretować w kluczu jakiejś arbitralnej – to znaczy nie podanej przez natchnionego autora – alegorii dla przedstawienia ważności sakramentu chrztu, ale należy dostrzec i zrozumieć daną tu przez Boga typologię, pozwalającą głęboko wniknąć w Boży zamysł zbawczy odnośnie znaczenia owego zanurzenia w Mojżesza jako zapowiedź i objaśnienie zanurzenia w Chrystusa oraz miejsca dokonywania się owego zanurzenia w Chrystusa. Odczytanie typologiczne pozwala pełniej zrozumieć starotestamentalne wydarzenie, ale i odwrotnie – jakieś wydarzenie Starego Testamentu może okazać się według Bożego zamysłu niezbędne/przydatne do zrozumienia tego, co zostało zapisane w Nowym [17]. Ważne jednakże jest, aby przy tej metodzie poznawania Biblii trzymać się ściśle tego, co przekazuje sam tekst, aby nie zejść w subiektywizm „alegoryzowania”, to znaczy widzenia w prawie każdym szczególe Starego Testamentu zapowiedzi odpowiednika z Nowego [18].

Aby zrozumieć typologię zanurzenia w Mojżesza – zanurzenia w Chrystusa, należy poznać, czym w świetle Nowego Testamentu jest zanurzenie w Chrystusa, ale i jednocześnie dokładnie odczytać, co dokonało się w drodze Izraela z miejsca spożywania Paschy do morza i na jego drugi brzeg.

2.1. Przejście Izraelitów przez morze w świetle Wj 1 – 18 i Rdz 15, 17.

Zostało dowiedzione [19], że przejście Izraelitów między rozdzielonymi wodami morza było nieodwołalnym aktem zawarcia przymierza [20] – to przejście było takim samym sposobem zawierania przymierza, jak wtedy, gdy Bóg zawierał przymierze z Abramem: Bóg uczynił to w nocy, Bóg przeszedł między połówkami zwierząt, Bóg uczynił to w dwóch znakach:

„Gdy słońce zaszło, a było ciemno, oto dymiący piec i płonąca pochodnia przeszły między tymi kawałkami” (Rdz 15,17).

Przejście Izraelitów również odbywało się w ciemnościach; przechodzili oni między połowami morza, o którym prorok Izajasz (51, 9–10) objawił, że pełniło ono rolę Rahaba, czyli wielkiego zwierzęcia, które Bóg rozciął na pół [21]. Zatem przechodzenie pomiędzy połowami morza-Rahaba podczas Exodusu jest tą samą sytuacją jaką opisuje Rdz 15,17. Jak możemy przeczytać wyjaśnienie w Rdz 15, 18: „W owym dniu Pan zawarł przymierze z Abramem”.

Co więcej, słup ognia i obłoku, czyli znaki Boga przechodzące pomiędzy połowami owego Rahaba, były wizualnie takie same jak w Rdz 15,17.

Co więcej, Exodus Izraelitów opisany w czterech kolejnych częściach Wj 6, 2 – 15, 21 (6, 2 – 11, 10; 12, 1 – 13, 16; 13, 17 – 14, 31; 15, 1–21) był czteroelementową starożytną quasi-liturgiczną procedurą zawierania przymierza pomiędzy władcami państw.

Co więcej, Wj 1 – 18 jest sześcioelementowym traktatem tego przymierza, a mianowicie:

• Na początku ma prolog historyczny (Wj 1, 1 – 6, 1). Opisuje on relacje między dwiema stronami, które istniały między nimi przed dniem rozpoczęcia procedury zawierania przymierza.
• W środku opisuje realizację tej czteroelementowej procedury.
• Na końcu ma epilog (Wj 15, 22 – 18, 27). Opisuje on zasady codziennego życia stron umowy, zwłaszcza słabszego partnera. Opisuje więc przepisy dotyczące szabatu dla Pana i ustanowienia sędziów dla Izraela przez Mojżesza, za Bożą aprobatą. Widoczna jest też rola Boga jako suzerena, a mianowicie w Jego trosce o swój lud: dawał mu pożywienie (manna, przepiórki), wodę, zwycięstwo nad wrogami.

Dokładne analizy struktury Wj 1 – 18 pokazują, że sam akt zawierania przymierza został opisany w 13, 16 – 14, 31. Oznacza to, że akt ten polega nie tylko na przejściu przez morze, ale także na przejściu z Egiptu do morza: nieodwołalny akt zawarcia przymierza polegał na przejściu z miejsca spożywania baranka paschalnego do morza i pomiędzy jego rozdzielonymi wodami.

Dokładnie ten sam fragment drogi wyjścia z Egiptu, który opisuje Wj 13, 17 – 14, 31, został typologicznie przedstawiony przez Apostoła Pawła. Pisał on o ojcach Izraela w 1 Kor 10, 1–2, że wszyscy oni zostali zanurzeni w Mojżesza w obłoku i w morzu, a więc podczas przejścia z miejsca spożywania baranka do morza i pomiędzy rozdzielonymi wodami morza na jego drugą stronę. Należy wnioskować, że św. Paweł znał podział Wj 1 – 18 na sześć perykop – co jest możliwe, bo na tej strukturze zbudowana jest czteroelementowa struktura liturgii Paschy [22], a Paweł był kształcony przez Gamaliela, jednego z wybitnych nauczycieli Prawa w I wieku, a więc im znawców Paschy. Co więcej, św. Paweł musiał wiedzieć i wiedział, że Wj 13, 17 – 14, 31 jest perykopą zanurzenia w Mojżesza i zawarcia przymierza pomiędzy Bogiem a Izraelem dzięki temu ogromnemu wysiłkowi współdziałania z Nim, na jaki zdobywał się wyłącznie właśnie on – Mojżesz.

2.2. Zanurzenie w Chrystusa w nauczaniu św. Pawła.

W nauczaniu świętego Pawła zanurzenie w Chrystusa – to zanurzenie w Jego Śmierć, w pogrzebanie z Nim. Jest to zatem duchowe, absolutnie realne zjednoczenie z Chrystusem w Jego paschalnym przejściu przez Otchłań Śmierci do życia nowego w Zmartwychwstaniu, współuczestniczenie z Nim w tym przejściu:

Zanurzenie w Chrystusa – to także włączenie w Jego Ciało (por. Ef 1, 22–23), którym jest Kościół, a w konsekwencji napojenie tym samym Duchem Bożym, Duchem Świętym:

Jezus zawarł Nowe Przymierze z Bogiem nie tylko przez swój akt umierania (Śmierć Jezusa była aktem wejścia do Otchłani, tj. do miejsca, gdzie umarli znajdowali się pod władzą diabła, będącego wówczas władcą tego świata – por. J 12, 31; 14, 30; 16, 11; Dz 2, 27. 31; Rz 10, 6–7; 1 P 3, 19–20), ale i przechodzenia przez Otchłań, związanego ze zwycięską walką z diabłem [23]. Było to przejście przez ciemności Otchłani do światła Jego Zmartwychwstania, którym Go Bóg obdarzył w odpowiedzi na Jego ofiarę, będącą aktem zawarcia wiecznego przymierza: „Bóg pokoju (…) wskrzesił z martwych Pana naszego Jezusa, wielkiego Pasterza owiec, przez krew przymierza wiecznego” (Hbr 13, 20).

Widoczne jest, że św. Paweł zanurzenie w Chrystusa rozumie jako zanurzenie w Jego przechodzenie przez Śmierć, będące jednocześnie zawarciem Nowego Przymierza. Apostoł natomiast nie podaje tego, co można odczytać dopiero z Ewangelii św. Jana, iż – analogicznie jak w przejściu Izraelitów – przejście Jezusa z Wieczernika do Golgoty i z niej do Otchłani i poprzez nią jest miejscem owego zawarcia przymierza, analogicznym do przejścia Izraelitów z Wieczernika ich Paschy w Egipcie.

2.3. Ewangelia św. Jana o przejściu Jezusa z Wieczernika na Golgotę i przez Otchłań Śmierci.

Dokładne analizy [24] Ewangelii św. Jana wykazują, że ma ona sześcioelementową strukturę literacką, taką samą, jak Księga Wyjścia 1 – 18, a mianowicie:

• Na początku Prolog (J 1, 1–18)
• W środku cztery perykopy wewnętrzne (J 1, 19 – 12, 50; 13, 1 – 17, 26; 18, 1 – 19, 42; 20, 1–31).
• Na końcu Epilog (J 21, 1–25).

Zostało wykazane, że cztery kolejne etapy życia Jezusa – przedstawione przez cztery kolejne perykopy wewnętrzne J 1, 19 – 20, 31 – są Jego czteroetapowym Exodusem z tego świata do wieczności. Opierając się na udowodnionej we wcześniejszych pracach tezie, że Wj 1 – 18 jest sześcioelementowym traktatem czteroetapowej ceremonii zawierania przymierza przez Boga i Izraela, można zauważyć, że całe życie Jezusa jest analogiczne do tamtego Exodusu – jest realizacją kolejnych czterech elementów ceremonii zawierania Nowego Przymierza. Oznacza to, że Ewangelia Jana jest sześcioelementowym traktatem Nowego Przymierza, a jej perykopy są analogiczne do perykop Wj 1 – 18. Z tego kluczowego stwierdzenia wynika, że Perykopa Męki i Śmierci Jezusa (J 18 – 19) opisuje nieodwołalny akt zawarcia przymierza przez Jezusa, dokonany przez Jego przejście z Wieczernika Eucharystii na Golgotę i z Golgoty do Otchłani Śmierci oraz pomiędzy jej mrokami do światła dnia Zmartwychwstania. J 18 – 19 jako czwarta perykopa Ewangelii Janowej jest analogiczna do czwartej perykopy Księgi Wyjścia (13, 17 – 14, 31), opisującej akt zawarcia przymierza Boga i Izraela podczas przejścia z Wieczernika Paschy w Egipcie do Otchłani-Morza i pomiędzy jej rozdzielonymi wodami do poranka zmartwychwstania Izraela po drugiej stronie morza.

2.4. Zakres przestróg św. Pawła wobec chrześcijan w typologii zanurzenia w Mojżesza / zanurzenia w Chrystusa.

Wskazanej typologii zanurzenia nie można ograniczać do sakramentu chrztu, będącego rzeczywiście zanurzeniem w śmierć Chrystusa. Eucharystia jest także takim zanurzeniem, uobecnia wszak zawarcie przymierza w Krwi Jezusa.

Mocą tej typologii św. Paweł w 1 Kor 10 przestrzega chrześcijan przed naśladowaniem Izraela w złu [25]: chociaż Izrael dostąpił wielkich dobrodziejstw od Boga, a w tym zanurzenia w Mojżesza (czyli zawarcia przymierza z Bogiem dzięki niezwykłej determinacji do współdziałania z Nim Mojżesza), nakarmienia niebiańską manną i wodą ze skały, to jednak oddał się bałwochwalczym rozkoszom jedzenia i picia (por. 1 Kor 10, 7) i oddawania pokłonu cielcowi, co miało miejsce po otrzymaniu tak wielkich darów (por. Wj 32, 1–23)!

Apostoł wskazuje, że chrześcijanie, którzy nie tylko przez chrzest, ale i przez Eucharystię są zanurzeni w Chrystusa, w Nowe Przymierze, i którzy karmieni są Ciałem i Krwią Chrystusa, nie mogą naśladować Izraela w bałwochwalstwie, w oddawaniu się takim rozkoszom (por. 1 Kor 10, 16. 21) po otrzymaniu tak wielkich darów.

Pouczenia te płyną z typologicznej relacji pomiędzy zanurzeniem w Mojżesza a zanurzeniem w Chrystusa, a zatem pomiędzy zanurzeniem w śmierć Mojżesza / śmierć Jezusa, w zawarcie przymierza poprzez przejście Mojżesza / Jezusa z Wieczernika Paschy / Eucharystii do Otchłani i poprzez nią.

Te pouczenia typologiczne, które zostały zapoczątkowane w 1 Kor 10, Apostoł rozwinął w następnych rozdziałach odnośnie samej Eucharystii, ganiąc Koryntian najpierw za to, iż podczas eucharystycznych zebrań oni, tak samo jak niegdyś Izraelici, oddają się rozkoszom jedzenia i picia (por. 1Kor 11, 22) i już nie dochodzą do spożywania Ciała i Krwi Pana (11, 20: οὐκ ἔστιν κυριακὸν δεῖπνον φαγεῖν) [26].

Następnie Apostoł w mocnych słowach przestrogi wskazał, iż wieczne potępienie grozi tym, którzy spożywają Ciało i Krew Pana bez dostrzegania różnicy między chlebem eucharystycznym a zwyczajnym (1 Kor 11, 29: ὁ γὰρ ἐσθίων καὶ πίνων κρίμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει μὴ διακρίνων τὸ σῶμα). Chociaż komentatorzy zazwyczaj dostrzegają w tych słowach wezwanie do przystępowania do Stołu Pana w stanie bez grzechu ciężkiego, to jednak myśl św. Pawła, przedstawiona tu i w 1 Kor 12 – 15, jest bogatsza: konieczne jest spożywanie Chleba i Wina jako Ciała i Krwi Chrystusa, to znaczy spożywanie ze świadomością uczestniczenia w Śmierci Pana, a to powinno się wyrażać zarówno w pobożnym uczestniczeniu w Eucharystii, jak i we wspólnotowym towarzyszeniu Chrystusowi w Jego paschalnej drodze poprzez Otchłań Śmierci aż do chwili Jego przyjścia do zgromadzonych jako Zmartwychwstałego Pana, darzącego Duchem Świętym, uzdalniającym wierzących do prawdziwie nowego życia – do tego, czego nie było zdolne dać Prawo Starego Przymierza. Wierzący powinni mieć świadomość, że obdarowanie ich Duchem Świętym jest owocem Męki Jezusa, odpowiedzią Ojca na zawarte Przymierze we Krwi Chrystusa, ale i owocem ich współuczestnictwa w tej Męce, ich świadomego zanurzenia w Jezusa.

Warto zauważyć, że tak jak do dziś pobożni żydzi nie kończą celebracji corocznej Paschy wraz z zakończeniem modlitw zawartych w „Hagadzie paschalnej”, będącej dla nich tym, czym dla chrześcijan jest Mszał [27], ale trwają do rana na modlitwie [28] – bo rano ojcowie wyszli z Otchłani wód (por. Wj 14, 24–31) – tak samo chrześcijanie są wezwani przez św. Pawła do trwania na modlitwie po zakończeniu Eucharystii – bo Chrystus do nich przyjdzie, uobecni moment swojego powrotu z Otchłani do Wieczernika (por. J 20, 19–23), z którego wyszedł po zakończeniu Eucharystii (por. J 18, 1).

Żydzi wezwani są przez Tradycję [29], aby nie urządzali żadnych zabaw po Passze, lecz by raczej trwali na modlitwie do rana – za św. Pawłem należy to rozumieć jako wezwanie do świadomego współuczestniczenia w zawarciu przymierza poprzez zanurzenie w Mojżesza w przejściu z miejsca spożywania Paschy aż na drugi brzeg morskiej Otchłani. Tak samo chrześcijanie wezwani zostali przez św. Pawła, aby – dostrzegając przestrogę w nieszczęściach Izraela, spowodowanych ich oddawaniem się rozkoszom cielesnym po przejściu morskiej Otchłani – trwali modlitewnie we współuczestnictwie w przechodzeniu Jezusa przez Śmierć aż do czasu, gdy On do nich przyjdzie.

Chociaż celebracja Paschy / Eucharystii jest przeniesieniem jej uczestników we wszystkie kolejne wydarzenia zbawcze związane ściśle z osobą Mojżesza / Jezusa, opisane w Wj 6, 2 – 15, 21 / J 1, 19 – 20, 31, w tym – w trzeciej części – w przejście od miejsca sprawowania Uczty do miejsca wejścia w Otchłań i przechodzenie poprzez nią (Wj 13, 17 – 14, 31 / J 18 – 19), to jednak wspólnota liturgiczna jest wezwana, by trwaniem na modlitwie w czasie po-Passze / po-Eucharystii uwielbiać Boga poprzez jednoczenie się z owym pierwotnym, historycznie jednorazowym Wydarzeniem, jakie dokonało się nie pod osłoną znaków uczty paschalnej / eucharystycznej, ale w zmysłowo postrzegalnych i jakże dotkliwych realiach ludzkiej historii: przejścia Mojżesza / Jezusa z miejsca celebracji do miejsca wejścia w Otchłań morza / Śmierci i poprzez nią, przejścia przejmującego trwogą, przejścia domagającego się współuczestnictwa w tym trudzie przeogromnym, a zatem współcierpienia, współumierania i współpogrzebania, współprzebywania w Otchłani.

Do takiego właśnie współuczestnictwa, do takiego zanurzenia w Chrystusa, św. Paweł wzywał Koryntian słowami [30]: „Za każdym razem, gdy spożywacie ten Chleb i pijecie z tego Kielicha, Śmierć Pana głosicie aż do chwili, gdy On przyjdzie [do was jako Pan Zmartwychwstały]” (1 Kor 11, 26). Wbrew temu, co twierdzą komentatorzy [31], apostoł Paweł w 1 Kor 11, 26 nie mówi o Paruzji. Mówi o przyjściu Pana po każdej Eucharystii do wspólnoty trwającej w modlitewnym przebywaniu z Nim, który po śmierci przechodzi przez Otchłań. Uważna analiza gramatyczna 1Kor 11,26 jak i całego fragmentu ujawnia tę prawdę.

Stąd to, po ukazaniu konieczności godziwego spożywania Jezusowego Ciała i Krwi podczas Eucharystii, to znaczy spożywania z należytą świadomością, że naprawdę teraz uczestniczy się w Śmierci Chrystusa (por. 1 Kor 11, 26–30), i po zakończeniu omawiania problemów związanych z samą Eucharystią („Co do reszty, zarządzę, gdy do was przybędę” – 1 Kor 11, 34), Apostoł zaczyna nauczać o darach, udzielanych przez Ducha Świętego wspólnocie trwającej nadal na modlitwie po Eucharystii (por. 12 – 15), przy czym wprowadzeniem do tego obszernego pouczenia jest zdanie 12, 3, które – poprawnie przetłumaczone [32] – okazuje się wiązać to pouczenie z 11, 26, ukazując w ten sposób, że Apostoł omawia tu nie jedynie jakieś dowolne modlitwy nie związane z Eucharystią, ale ten rodzaj wspólnotowej modlitwy, który jest teologicznie uzasadnioną kontynuacją Eucharystii:

Jezus jest Anathemą czyli Ofiarą, której złożenie dokonało się poprzez Śmierć Jezusa. Jezus jest Panem, to znaczy Tym, którego po Śmierci przez ukrzyżowanie Ojciec uczynił Panem przez powstanie z martwych (por. Dz 2, 36; Rz 1, 4).

Apostoł poucza, że żaden duch nie zna tajemnicy Jezusa jako Ofiary-Anathemy [33] i jako Pana-Kyriosa oprócz Świętego Ducha Boga. Tylko Duch Święty może dać zrozumienie tej pełnej tajemnicy Jezusa tym, którzy w zgromadzeniu eucharystycznym prorokują, przyczyniając się do pełnego poznania Jezusa przez całą wspólnotę, do pełnego zanurzenia się wspólnoty w Jezusa, w Jego przejście przez Śmierć do Zmartwychwstania. Tylko pod natchnieniem tego Ducha prorokujący we wspólnocie byli w stanie poznać moment, w którym należało głoszenie Śmierci Pana (a przez to głoszenie – i świadome w Jego Śmierci współuczestniczenie) zmienić na głoszenie Jego Chwały, kiedy to On – niewidzialny dla zmysłów a widzialny dla Ducha – przyszedł do nich jako Zmartwychwstały. Wówczas też oni pod natchnieniem Ducha wznosili aklamację „Kyrios Jezus”, zaś wołanie „Marana tha” (Panie, przyjdź!) zmieniało się w „Maran atha” (Pan przyszedł!) [34].