RYT PASCHY WEDŁUG „HAGADY”
postawienie zasadniczego problemu

Poszczególne wydania „Hagady pesachowej”, jak również jej omówienia, mogą różnić się jedynie co do szczegółów, mających swe źródło w historycznym rozwoju liturgii paschalnej w ciągu wieków, wśród żydów zamieszkujących odległe geograficznie rejony świata. Zasadniczy ryt Paschy, podawany przez tak liczne źródła, jest zachowany [1]. Większe różnice występują jedynie pod koniec sederu – u żydów sefardyjskich w liturgii Paschy jest o wiele mniej różnych pieśni końcowych niż u żydów aszkenazyjskich [2].

Hagada pesachowa” pozwala zachować porządek uczty paschalnej, charakteryzującej się kolejnym następstwem słów i czynów liturgicznych, przypisanych do kolejnych czternastu punktów sederu tak, by zrealizować zasadnicze przesłanie liturgiczne kolejno wychylanych czterech kielichów wina. Hagada” natomiast nie podaje, gdzie kończą się akty liturgiczne pierwszego kielicha, a zaczynają drugiego, kończą drugiego a zaczynają trzeciego, kończą trzeciego a zaczynają czwartego.

Przeprowadzone przez autora niniejszej publikacji analizy ukazały, że jednoznaczny podział jest jednak możliwy – o czym w następnej odsłonie.


[1]  Por. פסח של הגדה, Tel-Aviv 1958;
פסח של הגדה The Passover Haggadah. A faithful English rendering by A. Regelson, illustrated by Z. Kleinman, New York 1965;
פסח של הגדה Passover Haggadah with a new translation by Chaim Raphael, New York 1972;
פֶסַח שֶל הַגָּדָה Hagada na Pesach. Na język polski przełożył Dyr. Salomon Spitzer, Tel-Aviv 1972;
הגדה שׁל פסח Hagada. Opowiadania o wyjściu Izraelitów z Egiptu na pierwsze dwa wieczory święta Pesach. Wydawnictwo Księgarni M. Zalcmana, Wiedeń 1927, s. 33. „Hagada” dostępna obecnie w «Bibliofilskiej Edycji Reprintów» jako reprint, wykonany z egzemplarza ze zbiorów prywatnych w drukarni Interdruck GmbH w Lipsku, Warszawa 1991;
פֶסַח שֶל הַגָּדָה S pomocí Bozí nová prazská pesachová HAGADA s poučným výkladem a v překladu rabi Efraima K. Sidona a s učeným doslovm doktora Bedřicka Noska, Praga 1996;
פסח של הגדה Haggada de Pessa’h, Bruksela 1999;
L. Ligier, Textus Liturgiae Judeorum, [w:] A. Hänggi, I. Pahl, Prex Eucharistica: Textus e variis antiquoribus selecti, Fribourg 1968, s. 1-57, a w tym s. 13-34: Sédèr Haggadah šèl Pèsah seu ordo narrationis Paschae;
S. Pecaric (red.) פסח של הגדה Hagada na Pesach i Pieśń nad Pieśniami, Kraków 2002, s. 62-230;
S. P. De Vries, Obrzędy i symbole Żydów, tłum. A. Borowski, Kraków 1999, s. 181-189;
J. Kanofsky, Przewodnik Pesachowy Fundacji Ronalda S. Laudera. Pesach 5763 / 2003, Warszawa 2003;
R. Cantalamessa, Pascha naszego zbawienia. Tradycje paschalne Biblii i pierwotnego Kościoła, tłum. M. Brzezinka, Kraków 1998, s. 37-41;
J. Drozd, Ostatnia Wieczerza nową Paschą, dz. cyt., s. 39-44;
The Passover Hagadah - anglojęzyczny tekst hagady paschalnej, wydany przez Kehot Publication Society, publikowany w Internecie przez Chabad Lubavitch w formie elektronicznej ← kliknij.
[2]  Por. L. Ligier, Textus Liturgiae Judeorum, dz. cyt., s. 33-34.
Por. też A. Cała, Sefardyjczycy, [w:] A. Cała, H. Węgrzynek, G. Zalewska, Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, Warszawa 2000, s. 300-301: Sefardyjczycy – to wyznawcy judaizmu wywodzący się z Półwyspu Iberyjskiego (Hiszpania, Portugalia). W 1492 roku musieli opuścić Hiszpanię, stąd poszli do Afryki Północnej, na Bliski Wschód i Bałkany, Francji, Włoch, Niderlandów, Ameryki; A. Cała, Aszkenazyjczycy, [w:] tamże, s. 16: Aszkenazyjczycy – to pierwotnie Żydzi wywodzący się z Niemiec; obecnie termin obejmuje Żydów z Europy Środkowo-Wschodniej.