RYT PASCHY JAKO UOBECNIENIE
CEREMONIAŁU ZAWARCIA PRZYMIERZA
W CZTERECH ETAPACH WYJŚCIA Z EGIPTU

Należy podkreślić, że seder paschalny jako uobecnienie ceremoniału zawarcia przymierza Paschy / exodusu ma bardzo ważną cechę:

• nie jest on zbudowany na wzór dramatu, w którym najdrobniejsze kolejne elementy przedstawiają przebieg kolejnych [1] wydarzeń historii zbawienia, dokonanej przez Boga wobec Izraela w Egipcie;
• jest on zbudowany na wzór traktatu, w którym kolejne cztery elementy podstawowe mają swą własną problematykę, odmienną od pozostałych elementów podstawowych.

Te cztery elementy podstawowe rytu Paschy są realizacją czterech głównych elementów ceremoniału (rytu) zawarcia przymierza:

1. przedstawienie kontrahentów, a szczególnie silniejszego z nich, jego wszystkich dobrodziejstw, okazanych słabszemu, jego obietnic przymierza,
2. przedstawienie prawa przymierza, do którego zachowywania zobowiązuje się słabszy kontrahent,
3. podjęcie nieodwołalnego już aktu zawarcia (cięcia) przymierza,
4. zapisanie faktu zawarcia przymierza i jego postanowień.

Równocześnie te cztery elementy podstawowe rytu Paschy są uobecnieniem czterech głównych etapów wyprowadzenia Izraela z niewoli Egipskiej:

1. czas poprzedzający ucztę paschalną: Pan wielokrotnie objawia się Mojżeszowi, interweniuje w Egipcie na rzecz Izraela poprzez cudowne znaki,
2. czas uczty paschalnej: Pan zabija pierworodnych Egiptu, ocala posłusznych Mu Izraelitów,
3. czas po uczcie paschalnej: Pan wyprowadza Izraela z Egiptu, przeprowadza do Morza Sitowia i poprzez jego rozcięte wody na drugi brzeg,
4. czas nowego życia Izraela: Pan poprzez swego Ducha wzbudza w sercach swego Ludu pieśń chwały; Pan karmi swój Lud w drodze do swojej góry Horeb: zsyła mannę, przepiórki, daje wodę ze skały, daje zwycięstwo nad wrogami; Pan obdarza swój Lud mądrością organizacji spraw społecznych.

Dzięki tej budowie każda liturgia paschalna uobecnia po kolei, w czterech kolejnych etapach, jednocześnie ceremoniał zawarcia przymierza Boga ze swym Ludem, jak i historyczne cztery etapy zbawienia.

Pan bowiem wyprowadził Izraela z Egiptu tak, by jednocześnie zawrzeć z nim przymierze według 4–elementowego ceremoniału starożytnych ludów Wschodu.

Realizacja każdego z czterech elementów podstawowych rytu Paschy mogłaby przebiegać według zróżnicowanego sposobu (formy), pod warunkiem zachowania zasadniczego celu danego elementu. Jednakże seder paschalny określa, że:

• dla 1. i 4. elementu zasadniczą formą jest słowo (mówione bądź śpiewane: 1. hagada paschalna; 4. śpiew hymnów),
• dla 2. i 3. elementu zasadniczą formą jest spożywanie potraw–symboli (2. spożywanie baranka z niekwaszonym chlebem i gorzkimi ziołami; 3. spożywanie afikomanu, wzbogacone modlitwami dziękczynnymi i błagalnymi).

[1]  Należy dodać, że podobna w jakiejś mierze sytuacja cechuje tekst Wj 19–24: według komentatorów odzwierciedla on nie tyle kolejność chronologiczną wydarzeń na Synaju, co kolejność teologiczną, mającą za cel promulgację Dekalogu: por. J. Lemański, Mojżesz – pośrednik Słowa Bożego (Wj 20,18–21), „Verbum Vitae” 7 (2005), s. 15–29. 19. Autor powołuje się przy tym na słynnego średniowiecznego żydowskiego komentatora Biblii, Rambanusa.